Europese Unie
De afgelopen decennia is de politiek, maatschappij en cultuur van Nederland steeds nauwer verweven met die van de andere lidstaten van de Europese Unie. Mede dankzij deze integratie en de inzet van Europese burgers heeft Europa gewerkt aan vrede, democratie, welvaart en de waarborging van mensenrechten. In vele opzichten is de EU nog altijd één van de beste plekken op aarde om te leven.
Er zijn veel belangen van burgers die buiten de macht van de huidige natiestaten reiken. De Jonge Democraten erkennen dat Nederland als traditionele natiestaat niet alle belangen van haar burgers kan vertegenwoordigen in een wereld waarin op steeds grotere schaal bestaande grenzen en barrières vervagen. Het bewaren van de waarden en belangen die de Europese landen gezamenlijk voorstaan, overstijgt de mogelijkheden van individuele lidstaten.
Vrede en economische groei zijn door de jaren heen de richtingwijzers geweest van de politieke Europese integratie. De laatste jaren is echter op pijnlijke manier duidelijk geworden dat de handelingen haar fundamenten voorbij zijn geschoten. Het technocratische karakter van het supranationale bestuursorgaan zorgt voor een kloof tussen burger, staat en Europa. Bovendien zorgt de huidige politieke constructie er ook voor dat de politiek die bedreven wordt op het hoogste niveau voornamelijk berust op nationale belangen. Als resultaat wordt de Europese politiek gekenmerkt door uitruil van belangen in plaats van visie.
De Jonge Democraten pleiten voor een federaal Europa, maar alleen wanneer het samengaat met het verhogen van de democratische legitimiteit. Een federaal Europa moet bestaan voor haar burgers, in een democratie bepalen de burgers de ideologische richting van het gebied en geven zij mandaat aan het bestuur. In een federaal Europa worden besluiten op een lokaal niveau genomen waar kan, en op een federaal niveau waar moet. Bovendien is duidelijk waar de regeringsverantwoordelijkheid op federaal niveau ligt. Deze duidelijkheid is noodzakelijk om democratische controle mogelijk te maken. Middels een Europese federatie blijven de belangen en idealen van de Nederlandse burgers meetellen op internationale schaal.
12.1. Radicale democratisering
Er is sprake van groeiend wantrouwen van burgers in Europese instituties. De Europese politiek is ondoorzichtig, staat ver van de burger en is onvoldoende democratisch. Deze tekorten ondermijnen het draagvlak voor Europese samenwerking. De Jonge Democraten vinden daarom dat radicale democratisering op dit moment één van de hoogste prioriteiten van de Europese Unie zou moeten zijn. Onze steun voor een federaal Europa is conditioneel. We zien de noodzaak van verdergaande bevoegdheden voor de Europese Unie, maar deze stap kan alleen de goedkeuring van ons als democraten krijgen wanneer deze gepaard gaat met meer openheid, een duidelijkere scheiding der machten en een sterkere invloed van Europese burgers.
12.1.1. Bestuurlijke inrichting
Om deze idealen te bereiken stellen de Jonge Democraten een aantal hervormingen voor. De Europese Commissie dient omgevormd te worden tot een Europese Regering. Deze regering houdt zich bezig met het initiëren en uitvoeren van wetten. Om de transparantie en invloed van burgers te vergroten dient de samenstelling van deze regering voortaan te gebeuren op basis van meerderheden in het Europees Parlement, waardoor in het parlement een coalitie en oppositie zullen ontstaan.
De Jonge Democraten bepleiten een Europees Parlement met initiatiefrecht. Door het parlement deze bevoegdheid te geven krijgen burgers meer zeggenschap over Europese wetgeving. Daarnaast dient het parlement niet langer uitgesloten te worden in besluiten over buitenlands beleid en het alleenrecht te krijgen om de regering te kiezen en individuele bewindspersonen uit hun functie te ontheffen. Het Europees Parlement zal zowel bestaan uit vertegenwoordigers uit nationale districten als uit kandidaten op Europese kieslijsten.
De huidige Europese Unie kent te veel presidenten. Dit zorgt voor verwarring en ondermijnt de herkenbaarheid van de EU. De Jonge Democraten pleiten voor één Europese president, die in directe verkiezingen verkozen kan worden door alle burgers van de EU. De president zal politiek initiatief kunnen nemen voor beleid en de Unie extern vertegenwoordigen. Naast het voorstel tot één Europese president, zijn de Jonge Democraten voorstander van één vergaderlocatie. Het maandelijkse en dure verhuiscircus van Brussel naar Straatsburg dient te worden gestopt en Nederland zal hier actief voor moeten lobbyen.
De Jonge Democraten zijn voor een tweekamerstelsel voor de Europese Unie. De Raad van de Europese Unie blijft behouden, echter haar macht zal worden beperkt tot het goed- of afkeuren van wetsvoorstellen die zijn goedgekeurd door het Europees Parlement. De Jonge Democraten achten het van belang dat er een subsidiariteitstoets door nationale parlementen plaatsvindt in het wetgevingsproces van de Europese Unie. De huidige gele- en oranje kaart procedure blijft bestaan om het principe van subsidiariteit te waarborgen. Deze procedures manen respectievelijk de Europese regering de inhoud van haar voorstel te veranderen of het voorstel volledig in te trekken.
De Jonge Democraten zijn daarnaast voorstander van directe vormen van Europese democratie. Het burgerinitiatief dient toegankelijker te worden en na het bereiken van de gestelde eisen bij het parlement in plaats van de commissie terecht te komen
12.2. Een federaal Europa
In de huidige tijd hebben de gevolgen van mondialisering in Europa geleid tot een verzwakking van de traditionele natiestaat. De natiestaat is niet bij machte om oplossingen te bieden voor problematiek die zich het beste laat karakteriseren als transnationaal. In thema’s als economie, milieu, criminaliteit en cyberveiligheid wordt de natiestaat steeds meer gedomineerd door transnationale krachten. Omdat natiestaten van oudsher het recht en individuele vrijheid waarborgen, komen deze door mondialisering, en de bijbehorende transitie naar een bovenstatelijke autoriteit, onder druk te staan. De soevereiniteit van natiestaten wordt uitgehold terwijl democratische procedures achterblijven. De Jonge Democraten zijn dan ook van mening dat alleen een gelijkmatige, democratische overgang naar een federale autoriteit recht kan doen aan de ontwikkelingen binnen Europa. De grensoverschrijdende problematiek vraagt om oplossingen waarbij grenzen geen barrières meer vormen.
Naast economische integratie is vrede en stabiliteit een oorspronkelijke pijler onder het fundament van de Europese Unie. Hier ligt een aantal diepgewortelde waarden aan ten grondslag, dat alle lidstaten met elkaar verbindt: vrijheid, democratie en het eerbiedigen van de Europese Verdrag van de Rechten van de Mens, evenals het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie. In de EU heeft een ieder het recht om naar de rechter te stappen indien hij of zij zich aangetast voelt in zijn of haar rechten of vrijheden. Op basis van deze gedeelde waarden heeft het nastreven van een gedeelde interne markt de integratie voortgestuwd.
12.2.1. Taken voor de Europese Unie
De Jonge Democraten zijn van mening dat de interne markt één van de belangrijkste oorzaken is van economische vooruitgang en stabiliteit in Europa. Met het oog op een Europese federatie zal ook in de toekomst de nadruk moeten worden gelegd op het versterken en liberaliseren van de interne markt en concurrentieposities, zodat de EU zowel intern als binnen de wereldeconomie een sterke speler blijft.
In een federaal Europa is sociale harmonisatie noodzakelijk om de onzekerheden en ongelijkheden ontstaan door mondialisering en vergaande economische integratie bij de Europese burger weg te nemen. De burgers van Europa zouden in gelijke mate de voordelen van verdere Europese integratie moeten ervaren. Sociaal beleid op Europees niveau moet leiden tot geleidelijke harmonisatie op liberale basis.
Een federatie heeft een machtscentrum dat zich duidelijk boven de lidstaten bevindt. Dit federale machtscentrum heeft bepaalde exclusieve bevoegdheden en de mogelijkheid om binnen die bevoegdheden beleid uit te voeren of zelfs af te dwingen. Per federatie verschilt het pakket van federale taken, maar in de regel liggen de zogenaamde kerntaken die ook een staat definiëren, op federaal niveau. Hierbij kan gedacht worden aan defensie, buitenlands beleid, het interne geweldsmonopolie en het hebben van een eigen budget en belastingvoet om economisch beleid mee te kunnen voeren.
De vraag of de Europese Unie een federatie is, kan niet eenduidig worden beantwoord. De Europese Unie is zo ver geïntegreerd dat er geen sprake meer is van enkel een samenwerkingsverband tussen een steeds groter wordende groep lidstaten. Zij heeft vele kenmerken van een federatie, maar juist de bepalende kerntaken zijn nog altijd een aangelegenheid voor de nationale staten. Dit wordt door de Jonge Democraten als een onwenselijke situatie beschouwd. De Europese Unie heeft momenteel geen eigen financiële middelen die afdoende zijn om meer te doen dan het laten functioneren van de Europese instellingen en subsidiepotten. De Jonge Democraten voorzien in de toekomst een federatieve Europese Unie, waarin een aantal taken exclusief op federaal niveau wordt uitgevoerd.
Wanneer Europa een sterke federale overheid heeft, is het van belang dat er draagvlak is voor die federale overheid. De Jonge Democraten willen dat dit draagvlak democratisch tot stand komt. Om dit draagvlak duurzaam te houden, moeten gerechtvaardigd zijn dat de federale overheid de taken uitvoert die het toegewezen heeft gekregen. De Jonge Democraten willen niet bij voorbaat vastleggen welke bevoegdheden dat precies zijn, maar dit wordt bepaald aan de hand van de van de eerder beschreven subsidiariteittoets door de parlementen van lidstaten. Een federale overheid moet taken tot zich nemen, die met het oog op effectiviteit of reikwijdte op federaal niveau het beste tot hun recht komen.
Potentiële lidstaten moeten voldoen aan de Criteria van Kopenhagen, die onder andere tot toetredingseis stellen dat de democratie en de rechtsstaat in het land voldoende functioneren. Echter, nadat een staat lid is geworden van de Europese Unie is er geen juridisch mechanisme meer voorhanden dat controleert dat een staat zich blijft houden aan de inhoud van deze criteria. Dit kan zorgen voor scheve toestanden binnen de Europese Unie. De Jonge Democraten vinden dat lidstaten ook na toetreding tot de EU verantwoordelijk blijven om zich te houden aan deze criteria. Deze horen dan ook zodanig verankerd te worden in de Verdragen dat lidstaten juridisch aanspreekbaar zijn op het moment dat zij deze criteria links laten liggen.
De Jonge Democraten zien de Europese Unie ontwikkelen tot een unieke entiteit, die in staat is multilateraal te opereren, met rollen voor zowel de lidstaten als Europese instellingen. Het klassieke beeld van de traditionele grootmachten wordt door de EU doorbroken. Binnen dit multilaterale raamwerk ontbreekt het nog aan coördinatie en het vermogen om ook met één mond te kunnen spreken. Een federale Unie heeft één buitenlands beleid dat de EU slagvaardiger maakt. Stabiliteit, democratie en economische bloei zijn ook buiten Europa van belang voor onze Unie; de EU moet die doelen met één stem nastreven.
De Europese Unie heeft een grote mate van economische integratie bereikt. De interne markt wordt in hoog tempo voltooid doordat op Europees niveau aan harmonisatie en mededingingsbeleid wordt gewerkt. Dit is een beleidsterrein dat volgens de Jonge Democraten op federaal niveau dient te blijven. De Europese Economische en Monetaire Unie (EMU) bestrijkt momenteel al een groot deel van de EU-lidstaten. In een federaal Europa is ook sprake van een Economische Unie waarbij de federale overheid het monetaire beleid geloofwaardig kan ondersteunen met economisch beleid. Daarvoor zijn inkomsten nodig uit federale belastingen, waarbij de Jonge Democraten bepleiten de totale belastingdruk van alle bestuurslagen bij elkaar niet te vergroten. Met inkomsten uit deze belastingen voert de EU macro-economisch beleid uit en heeft vergaande bevoegdheden om de eigen economische zone te sturen. Gelieerd aan economisch beleid zal op federaal niveau een aantal investeringsfondsen worden aangehouden om, met de positieve effecten van schaal en centrale coördinatie, de innovatie van de economie te kunnen stimuleren.
Samenwerkingsverbanden tussen universiteiten en kennisregio’s binnen de Europese Unie kunnen hiermee worden gestimuleerd, alsmede innovatie in sectoren zoals ICT om de Europese concurrentiepositie te versterken. De toegankelijkheid van deze fondsen voor burgers met goede ideeën en beginnende ondernemingen dient gewaarborgd te zijn zodat zij niet alleen maar bestaande bedrijven en initiatieven stimuleren.
12.2.2. Draagvlak
De verwezenlijking van de Europese Unie die wij voor ogen hebben, gaat gepaard met verregaande politieke consequenties. Zo zullen er bevoegdheden moeten worden overgedragen van nationaal naar supranationaal niveau. Wat de Jonge Democraten betreft kunnen dergelijke veranderingen enkel plaatsvinden wanneer dat democratisch gelegitimeerd is. Niet alleen uit principiële overwegingen, maar ook voor het algemene draagvlak van het Europese project is een open en transparant proces van groot belang. Om ervoor te zorgen dat iedere Europese burger zich kan mengen in het debat over de EU en haar toekomst, is het belangrijk dat iedereen beschikt over een gedegen kennis van de instituten, verdragen en mechanismen. Het is aan de lidstaten om scholen en andere instellingen te stimuleren hier aandacht aan te besteden.
12.2.3. Meerdere snelheden
Een Europa van meerdere snelheden is niet ideaal, maar onvermijdelijk. Het is een effectieve manier om stappen vooruit te zetten die draagvlak binnen de lidstaten vereisen. Wanneer draagvlak voor verdere integratie bestaat bij een aantal lidstaten dan moeten zij die stap gezamenlijk kunnen zetten. Succesvolle integratie van deze gidslanden kan verdere integratie breder legitimeren.
Een sterke democratische Europese Unie met een eigen grondwet zal volgens de Jonge Democraten beter functioneren in een steeds opener wereld. De stap naar deze beter geïntegreerde Unie dient democratisch genomen te worden, als een keuze van het volk om Europa sterker te maken. Staten die deze keuze niet kunnen of willen maken dienen volgens de Jonge Democraten in het belang van de staat en de Unie een mogelijkheid te krijgen om zich aan te sluiten bij een tweede snelheid ofwel geassocieerd lidmaatschap. Deze keuze zal staten betreffen die niet deelnemen aan de Economische en Monetaire Unie, maar wel op het gebied van handel, mensenrechten, veiligheid en justitie aansluiting hebben op de Unie. Dit biedt staten een keus voor sterke en betere samenwerking en integratie voor het benutten van kansen die de wereld biedt, of een keus voor een goede handelsrelatie die beperkte verplichtingen met zich meebrengt. Vertegenwoordiging in de Europese Unie dient dan ook op basis van deze beperkte verplichtingen plaats te vinden, deze staten verkrijgen geen zetels in het parlement. De tweede snelheid kan een mogelijkheid zijn voor bestaande lidstaten die zich niet kunnen of willen conformeren aan de geldende normen als ook voor staten die zich willen aansluiten bij de Europese Unie.
12.2.4. Uitbreiding
Verdere uitbreiding van de Europese Unie kan volgens de Jonge Democraten enkel onder handhaving van de Kopenhagen-criteria. Toekomstige lidstaten verkrijgen economische kansen, welvaart en de stabiliteit die een grote gemeenschap als de EU kan bieden. Deelname aan de communautaire rechtstaat, met het vrije verkeer van o.a. werknemers, diensten en kapitaal vereist strikte naleving van de genoemde Kopenhagen-criteria.
Een stabiele buurregio is in het belang van de EU. Door middel van strikte naleving van het conditionaliteitsprincipe van het Europees Nabuurschapsbeleid (ENP) moet de EU democratie en mensenrechten bevorderen in haar directe buurlanden, alsmede een bijdrage leveren aan de stabiliteit van de economieën en de veiligheidssituatie.
De landen die deelnemen aan het ENP zijn uitgesloten van lidmaatschap; enkel de landen in de Europese Economische Ruimte, Zwitserland en de landen die op de Uitbreidingsagenda staan komen daarvoor in aanmerking.